SGP steunt besluit nieuwbouw scholen

Donderdagavond 13 februari 2025 debatteerde de gemeenteraad van Papendrecht over het voorstel om ruim 128 miljoen euro uit te trekken voor de nieuwbouw van het voortgezet onderwijs. Namens de SGP voerde fractievoorzitter Ardjan Boersma het woord. Hij lichtte uitgebreid toe waarom de SGP-fractie dit voorstel zal steunen. Lees of bekijk hieronder zijn bijdrage aan het debat. Wil je het hele debat bekijken, klik dan hier.

Inleiding

Het voortgezet onderwijs is van grote betekenis voor de vorming en ontwikkeling van kinderen. In Papendrecht hebben we twee prachtige middelbare scholen. Het openbare Willem de Zwijger College en de christelijke scholengemeenschap De Lage Waard. Beide scholen hebben een breed en divers aanbod en een duidelijke eigen identiteit en onderwijsfilosofie. Fr scholen zijn ook van grote betekenis voor onze samenleving. Het onderwijs draagt bij aan de maatschappelijke samenhang van ons dorp. De aanwezigheid van de scholen maakt Papendrecht een aantrekkelijke gemeente voor gezinnen om te wonen. Bovendien vervullen ze een regiofunctie: leerlingen uit de wijde omtrek gaan hier naar het voortgezet onderwijs. Veel dus om trots op te zijn en te koesteren.

Tegelijkertijd is duidelijk dat beide scholen verouderd zijn. Er moet wat gebeuren. Als gemeente Papendrecht hebben we een wettelijke zorgplicht voor de huisvesting van het voortgezet onderwijs. Die zorgplicht kun je niet negeren, maar levert wel een uitdaging op. En geen kleintje ook. We praten hier al meer dan 10 jaar over. Er is gewikt en gewogen. Nu staan we op een belangrijk kruispunt. Er wordt een besluit van de gemeenteraad gevraagd. Voor de SGP is de kernvraag: durven we te kiezen?

Voorzitter, de SGP wil niet weglopen voor dit besluit. In de afgelopen jaren is er een zorgvuldig proces doorlopen. We zijn niet over één nacht ijs gegaan. Ik wil mijn complimenten en waardering uitspreken voor de manier waarop dit college, maar ook voorgaande colleges hieraan hebben gewerkt. De SGP waardeert het dat raadsvoorstel grondig is onderbouwd en ook de risico’s en kanttekeningen uitgebreid in kaart zijn gebracht. Ik ga niet alle argumenten en kanttekeningen bespreken, maar ik wil mij beperken tot (1) de politiek-bestuurlijke overwegingen die voor de SGP-fractie een rol spelen en daarna ga ik (2) in op de financiën.

1. Politiek-bestuurlijke overwegingen

Aan dit raadsvoorstel is een lang proces vooraf gegaan. In het raadsvoorstel wordt dat beknopt samengevat. Het proces is in 2014 begonnen met een brief van de scholen aan de gemeente met het verzoek om een visie te vormen op de toekomst van het voortgezet onderwijs in Papendrecht. Ik kreeg die brief pas onder ogen en mij viel op dat er toen gevraagd werd om een visie die zich in ieder geval uitstrekt tot, jawel, 2025… Daar zijn we inmiddels aanbeland.

In 2019 heeft de raad de gemeentelijke visie en routekaart vastgesteld. We hebben toen als gemeente Papendrecht gezegd: ja, wij willen samen met de scholen verantwoordelijkheid nemen voor de toekomst van de huisvesting van het voortgezet onderwijs in Papendrecht. Voor de SGP-fractie weegt dat commitment van de gemeente richting de scholen zwaar. De SGP vindt het belangrijk dat de gemeente een betrouwbare partner is en blijft voor de scholen. Ook voor de scholen is dit een spannende ontwikkeling met enorme impact. Als we nu ‘nee’ zouden zeggen tegen dit voorstel of een besluit opnieuw (een aantal jaar) voor ons uitschuiven zónder dat we de scholen een deugdelijk alternatief bieden, dan tast dat naar de overtuiging van de SGP de geloofwaardigheid van het gemeentebestuur aan.

Verschillende fracties hebben als alternatief een grootscheepse renovatie gesuggereerd waarbij de levensduur van de schoolgebouwen 20 tot 25 jaar verlengd zou worden en er een verduurzamingsslag wordt gemaakt. De SGP ziet dat niet als een serieus alternatief. In 2019 is (in het Hevo-onderzoek) een eerste inschatting gemaakt wat de kosten hiervan zouden zijn. Naar aanleiding van een amendement van D66 (‘plan B’) in november 2021 zijn die berekeningen begin 2022 geactualiseerd. De kosten voor renovatie werden toen geschat op minstens 37 miljoen (prijspeil januari 2022). De conclusie van Hevo was dat dit niet leidt tot ‘een duurzame en effectieve inzet van middelen’. Na 20-25 jaar zou de gemeente dan opnieuw met een huisvestingsvraagstuk te maken krijgen. Renovatie is, in mijn bewoordingen, kapitaalvernietiging. Ik zou dat niet aan onze inwoners kunnen uitleggen. Nu alsnog kiezen voor renovatie zou ook betekenen dat je eigenlijk terug bent in 2019. Je moet dan opnieuw beginnen met het vormen van een visie en routekaart. De afgelopen jaren zijn dan verspilde moeite geweest. En het is ook de vraag hoe de scholen dan in de wedstrijd zullen zitten. Het mag duidelijk zijn dat de SGP dit allemaal niet voor haar rekening wil nemen.

Voorzitter, het is niet alleen een lang proces geweest om te komen tot dit besluit, maar ook een zorgvuldig proces. Wij hebben daarbij vooral de wisselwerking tussen raad en college van B&W gewaardeerd. Als gemeenteraad hebben we grip willen houden op het proces - en ik denk dat dit ook is gelukt. We hebben een college gezien dat bij alle stappen steeds probeerde om de wensen en suggesties vanuit de raad daarin te betrekken. Zonder volledig te zijn, wil ik een paar dingen noemen. Ik denk aan de inzet van het CDA om alvast te gaan sparen voor de toekomstige investeringen. Het consequente pleidooi van de ChristenUnie om de financiële impact van toekomstige investeringen zoveel mogelijk in kaart te brengen. Ik wijs op de D66-fractie die steeds aandacht heeft gevraagd voor risico’s en alternatieven, waardoor deze goed in kaart zijn gebracht en er meegewogen kunnen worden bij de besluitvorming. Verschillende keren is op initiatief van de raad een onafhankelijke ‘second opinion’ uitgevoerd. En het is ook aan de raad te danken dat de ontwikkeling van de multifunctionele accommodatie, het cultuurhuis, is versneld, waardoor we dit gelijktijdig met de ontwikkeling van de scholen kan plaatsvinden. Dit alles heeft het besluit dat we nu nemen echt beter gemaakt. Het heeft ons vertrouwen versterkt om het besluit te kunnen nemen en wij hopen ook dat het raadsbreed steun zal krijgen.

2. Financiële overwegingen

Dan de financiën. De gemeenteraad wordt gevraagd om investeringskredieten beschikbaar te stellen voor de nieuwbouw van de scholen en een sportaccommodatie voor een totaalbedrag van ruim 128 miljoen euro. Dat is een enorm bedrag. Het is ongetwijfeld een van de grootste besluiten die de Papendrechtse gemeenteraad ooit heeft genomen. Dat maakt het een spannend besluit met veel financiële impact. Door dit telkens te herhalen, wordt het bedrag echter niet kleiner. Door het besluit vooruit te blijven schuiven, wordt het overigens niet kleiner.

Welke financiële overwegingen zijn voor de SGP-fractie van belang dit voorstel te steunen?

Om te beginnen, wijs ik erop dat er een solide dekkingsplan ligt voor de bekostiging van de nieuwbouw van de scholen. Dit plan is drie jaar geleden (februari 2022) als voorlopig dekkingsplan al met de raad gedeeld en sindsdien is de kern ervan hetzelfde gebleven. Het gaat om een spaarpot voor toekomstige investeringen die elk jaar wordt bijgevuld met extra OZB-verhoging van 1,5% en het jaaroverschot bij de jaarrekening. Dit is sinds 2022 al opgenomen in de begroting. Daarnaast maken we gebruik van de ENECO-gelden die in de algemene reserve zijn gestort. Tot slot is op basis van de second opinion van Deloitte ervoor gekozen om 25% van de groei van het bedrag dat we jaarlijks van de Rijksoverheid krijgen (algemene uitkering) te reserveren voor de dekking van de jaarlijkse kapitaalslasten. Met deze maatregelen kunnen we de bouw van de scholen netjes bekostigen.

De kernvraag is of we na dit investeringsbesluit over de VO-scholen de komende jaren nog ruimte houden voor ándere grote investeringen en beleidsintensiveringen. Volgens de SGP is dit mogelijk. In de Perspectiefnota 2024 zijn een aantal investeringen benoemd waarover later nog besluiten genomen moeten worden. HIerin zijn nog allerlei keuzes te maken, of je de investering wel of niet wilt doen en ook over de omvang en fasering ervan. Wat de SGP betreft, is dan ook niet de vraag óf we als gemeenteraad de komende jaren keuzes kunnen maken, maar of we als gemeenteraad keuzes willen maken. Laat ik helder zijn: de SGP is daartoe bereid.

Het financieel meerjarenperspectief in de raadsinformatiebrief van 30 januari jl. laat zien dat het verwachte tekort in 2035 oploopt naar -5,7 miljoen, maar dat dit vrijwel uitsluitend wordt veroorzaakt door de reservering die het college voorstelt met het oog op toekomstige investeringen en nieuw beleid (oplopend in 2025 -5,4 miljoen). Als ik vervolgens kijk hoe deze prognose is samengesteld, zijn er naar de overtuiging van de SGP keuzes mogelijk. Het college stelt namelijk voor om vanaf 2027 élk jaar 600.000 euro éxtra te begroten voor nieuwe investeringen (300.000 euro) en nieuw beleid (300.000 euro). Als je zou kiezen voor een lager bedrag per jaar, heeft dat doordat je cumuleert een significante impact op het verwachte tekort op de lange termijn. Door te faseren of slimme keuzes te maken, is er echt het nodige mogelijk. Neem het mobiliteitsplan, waarvoor jaarlijks 2 miljoen aan investeringen wordt geprognotiseerd. We zouden daarin meer gebruik kunnen maken van fasering. Het is dus vooral: ben je bereid om te kiezen? Niet alles kan. Niet alles kan tegelijkertijd.

Kijkend naar de begroting van de aankomende jaren ontkomen we er niet aan om een ombuigingstraject te starten om de begroting in evenwicht te brengen. Zonder daarop vooruit te lopen: elke euro kun je maar één keer uitgeven en dus zullen we keuzes moeten maken. Laat helder zijn, dat moeten we óók als we niet in de VO-scholen zouden investeren.

Ik vind het ook belangrijk om te markeren dat in het raadsvoorstel op geen enkele manier rekening is gehouden met incidentele opbrengsten uit toekomstige gebiedsontwikkelingen. Ook is de incidentele beschikbaarheid van de bestemmingsreserve toekomstige investeringen (waar nu 9 miljoen euro in zit) niet meegenomen. Ik vind het een verstandige keuze om onszelf niet op voorhand rijk te rekenen. Tegelijkertijd zal de opbrengst vanuit grondexploitatie niet nul of nihil zijn. Woningbouw op vrijvallende locaties gaat ons echt wat opleveren. Ik verwijs kortheidshalve wat hierover is gezegd in het voorlopige dekkingsplan uit februari 2022.

Papendrecht heeft een traditie van voorzichtig begroten en ramen. Risico’s in kaart brengen en niet te veel risico nemen. En dat doet dit college nog steeds. Zo geeft het college aan dat de reservering van 25% van de jaarlijkse groei van de algemene uitkering voor de VO-scholen gebaseerd is op een ‘voorzichtige raming’. Als het gaat over de risico’s met betrekking tot bouw van de scholen, vraag ik de wethouder toe te lichten of ook hier voorzichtig is begroot en wat het bouwheerschap, dat bij de school belegt is, betekent voor eventuele risico’s die we nog als gemeente lopen.

De afgelopen jaren hebben we ook telkens positieve resultaten in de jaarrekeningen, door incidentele meevallers, lokaal en vanuit het Rijk. Ik vind dat we dat ook mogen meewegen bij het besluit dat we nu nemen. Niet dat in het verleden behaalde resultaten garantie bieden voor de toekomst. Wel dat financiële langetermijnperspectieven iets zeggen over onze financiële situatie over vijf of tien jaar, maar zeker niet alles. De toekomst laat zich moeilijk voorspellen, noch vóórrekenen.

Ten slotte

Er is vaak de zorg uitgesproken dat we Papendrecht door dit besluit ‘op slot’ zouden zetten. Er zou vanaf nu niks meer mogelijk zijn. De SGP ziet dat anders. Het is juist precies andersom. Dit besluit is de sleutel waarmee we de deur openen naar niet alleen prachtige nieuwe scholen, maar ook naar allerlei andere ruimtelijke ontwikkelingen. In het Van der Palmgebied, bij de Douwes Dekkerlaan, aan de Keijzerweerd (Burgemeester Keijzerweg). Door nu géén besluit te nemen over de nieuwbouw van de scholen, of dit besluit weg te stemmen, houden we Papendrecht ‘op slot’. Daarom kom ik terug op wat ik eerder zei. Dit is het moment om keuzes te maken. Durf te kiezen.

Voorzitter, de SGP-fractie zal het raadsvoorstel van harte steunen.